چرا هورمون مردانه در زنان افزایش پیدا می کند؟ به‌طور طبیعی «هورمون استروژن در زنان» و «هورمون تستوسترون در مردان» بیشتر است؛ اما گاهی تعادل هورمون‌ها به هم می‌ریزد. مثلا، ترشح هورمون مردانه در زنان بیشتر می‌شود و برعکس این قضیه هم امکان‌پذیر است؛ اما تمرکز ما در این مقاله، روی اختلال هورمون زنان است. با ما همراه باشید تا در ادامه، علت افزایش هورمون مردانه در خانم‌ها، روش درمان و داروهای تجویزی را به شما معرفی کنیم.

بیشتر بخوانیم: ارگاسم در زن ها چگونه رخ میده و چه علائمی داره؟

هورمون مردانه در زنان( تستوسترون)

اگرچه تستوسترون به طور معمول به عنوان “هورمون جنسی مردان” شناخته می شود ، امااین هورمون در بدن زنان نیز تولید می شود. این هورمون در حد متعارف به تعادل هورمونی کمک می کند . اما بالا بودن سطح هورمون تستوسترون در زنان ممکن است منجر به قاعدگی نامنظم، افزایش وزن ، آکنه و ناباروری در آنان شود. اما اگر میزان هورمون مردانه تستوسترون در زنان پایین  بیاید، مثلا در دوران یائسگی سطح آن افت کند، منجر به کاهش جدی میل جنسی در آنان خواهد بود. در مردان نیز؛عارضه هایی چون پر کاری تیروئید، تومور بیضه، تومور قشر غده فوق کلیه و هایپرپلازی مادرزادی غده فوق کلیه می تواند سبب افزایش سطوح  هورمون تستوسترون در بدن آن ها شود.

هورمون زنانه استروژن

هورمون استروژن از گروه هورمونهای جنسی زنانه است. وقتی می خواهند سطح استروژن را اندازه بگیرند هر سه هورمون استرون (E1) ، استرادیول (E2) و استریول(E3) را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا سطح دقیق این هورمون را بدست آورند. پایین بودن سطح استروژن ممکن است منجر به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا کاهش عملکرد هیپوفیز (هیپوپیتوریسم)  شود. زمانی که در بدن زنان سطح استروژن کم می شود با عوارضی چون تستوسترون کم (هیپوگنادیسم) ، بی اشتهایی عصبی یا پایین بودن چربی بدن مواجه می شوند. علت ضعف بدنی و لاغری تعدادی از بانوان هم ممکن است از نامتعادل بودن هورمونهای زنانه آنان باشد. تعادل هورمونها، قوای بدنی انسان را بصورت متعادل سالم نگه می دارد. در حالی که سطح بالای استروژن ممکن است با شرایطی مانند چاقی ، دیابت و فشار خون بالا همراه شود.

علائم عدم تعادل هورمونی در زنان

یکی از شایع ترین علائم عدم تعادل هورمونی در زنان وجود مشکل، سندرم تخمدان پلی کیستیک در آنان است. چرخه طبیعی هورمونی زنان به طور طبیعی در طول دوره بلوغ ، بارداری، دوره شیردهی به نوزاد و در نهایت دوران یائسگی دچارتغییر و تحول می شود.اما گاهی تغییراتی خارج از این دوران در بدن خانم ها بوجود میآید که نشان دهنده به هم ریختن هورمونهای زنانگی یا بالا رفتن هورمون تستوسترون مردانه در آنان است. در زیر به تعدادی از علائم عدم تعادل هورمونی مخصوص زنان اشاره می کنیم.

• آکنه زدن بر روی صورت ، قفسه سینه، بازوها یا قسمت پشت بدن
• داشتن دوره های قاعدگی نامنظم، یا دوره پریودی متوقف شده و یا دوره های مکرر و طولانی پریودی
• رشد موهای زائد در قسمتهای غیر طبیعی بدن از جمله روی صورت ، چانه  و یا وسط سینه
• نمودار شدن حالت خشکی و آتروفی واژن
• نازک شدن موی سر یا ریزش ناگهانی و شدید مو
• افزایش وزن  بد دلیل یا کاهش وزن بدون تغییر سبک زندگی
• تیره شدن پوست ، به ویژه در امتداد گردن، در کشاله ران و زیر یا وسط سینه ها

بیشتر بخوانیم: علائم کم خونی شدید در بانوان + درمان کم خونی

چه چیزی باعث افزایش هورمون مردانه در زنان میشود

بیماری‌های مختلف یا اختلالات هورمونی می‌تواند باعث افزایش هورمون مردانه در زنان می‌شود. تستوسترون بالا در زنان معمولا ناشی از یک بیماری زمینه‌ای است. شایع‌ترین علل افزایش سطح تستوسترون در زنان هیرسوتیسم ، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و هیپرپلازی مادر‌زادی آدرنال است که به توضیح هرکدام می‌پردازیم.

1. هیرسوتیسم

هیرسوتیسم یک بیماری هورمونی در زنان است که باعث رشد موهای ناخواسته به‌ویژه در صورت و سینه و پشت خواهد شد . میزان رشد موهای بدن به شدت به ژنتیک بستگی دارد؛ اما این وضعیت در درجه اول به دلیل عدم تعادل هورمون‌های آندروژن ایجاد می‌شود. در مواردی که تستوسترون بیش‌از‌حد بالا‌ باشد علائم دیگری نیز وجود خواهد داشت.

• آکنه
• طاس شدن
• صدای عمیق
• کلیتوریس بزرگ شده
• افزایش توده عضلانی
• کاهش اندازه سینه

2. سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی دیگر از اختلالات هورمونی است که در اثر افزایش هورمون‌های مردانه در زنان ایجاد می‌شود. این اختلال، زنان را در سنین باروری تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و معمولا در سنین 20 تا 30 سالگی تشخیص داده نمی‌شوند. با این حال، کودکان 11 ساله نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند. اگر(PCOS، پریود‌های نامنظم یا طولانی‌مدت، رشد مو‌های زائد بدن و حتی اندازه تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حد معمول شده باشد و فولیکول‌ها را تشکیل می‌دهند) و تخمک‌ها را به‌طور منظم آزاد نمی‌کنند. PCOS عوارض شایع دیگری از جمله: (افسردگی، نا‌باروری، بیماری قلبی، سقط جنین، دیابت نوع 2، چاقی، سرطان آندومتری، توقف تنفس در طول خواب) نیز به‌همراه دارد.

3. هیپرپلازی مادرزادی آدرنال

هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) اختلالی است که به‌طور مستقیم بر غدد فوق‌کلیوی و تولید هورمون‌های بدن تاثیر می‌گذارد. این غدد ترشح‌کننده منبع مورد اعتماد هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون که در مدیریت متابولیسم و ​​فشار خون نقش دارند. غدد فوق‌کلیوی همچنین هورمون‌های جنسی مردانه را تولید می‌کنند.

افراد مبتلا به CAH فاقد یکی از آنزیم‌ها است که برای تنظیم و تولید این هورمون‌ها لازم هستند؛ بنابراین تستوسترون بیش‌از‌حد و کورتیزول بسیار کم ترشح می‌‌شود. در بسیاری از موارد CAH، موجب تولید بیش‌از‌حد آندروژن در بدن خواهد شد. علائم شایع این اختلال در زنان عبارتند از: (ناباروری، صدای بم، ویژگی‌های مردانه، افزایش مو‌های ناحیه تناسلی، آکنه شدید، دوره‌های قاعدگی نامنظم، بزرگ شدن کلیتوریس)

با کدام آزمایشات می توان هورمون مردانه در زنان را تشخیص داد

هیچ آزمایش واحد و خاصی برای تشخیص تعادل یا عدم تعادل هورمونی معرفی نشده است. چیزی که باعث میشود پزشک چنین تشخیصی از بیمار داشته باشد بستگی به علائمی دارد که از مجموع یک یا چند آزمایش تشخیص داده می شود چند نمونه از آزمایشات مذکور عبارتند از:

آزمایش خون:

آزمایش خون یکی از متداول ترین روش های آزمایش سطح هورمون است.با آزمایش خون می توان  سطح هورمونهای تستوسترون ، استروژن، کورتیزول و تیروئید را محاسبه کرده و کمبود هر کدام را تشخیص داد.

آزمایشات پیشرفته:

بعضی از بیماران برای اینکه مورد مداوا قرار بگیرند نیاز است که تحت آزمایشات پیشرفته ای آنالیز شوند. مانند: بیوپسی، MRI، اسکن تیروئید، بررسی تعداد اسپرم که با تشخیص پزشک به عدم تعادل هورمونی اشاره می شود.

تست لگن:

با این تست نیز می توان علائم نامتعادل بودن هورمنهای مردانه و زنانه را تشخیص داد. در مردان پزشک ممکن است وجود هرگونه برآمدگی یا ناهنجاری را بررسی کند. در زنان نیزاین تست به هنگام مشکوک شدن به سرطان تخمدان، کیست، بیماری مقاربتی و سایر بیماری‌های زنان مثل سرطان دهانه رحم انجام می شود.

سونوگرافی:

پزشکان ممکن است از سونوگرافی برای گرفتن تصاویر از رحم ، تخمدان ها ، بیضه ها ، تیروئید غده یا هیپوفیز استفاده کنند. گاهی همین سونوگرافی نتایجی دارد که علائم ناشی از عدم تعادل هورمونی را نشان می دهد.

تست پاپ اسمیر:

تست پاپ اسمیر و HPV آزمایشات غربالگری برای سرطان دهانه رحم هستند و آزمایشات تشخیصی به حساب نمی آیند. پزشک ممکن است از اسکن پاپ اسمیر برای تشخیص توده های غیرمعمول ، کیست یا تومور استفاده کند. اگر با علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی از واژن یا درد در حین رابطه جنسی مواجه شدید، باید  از بابت  وجود سرطان دهانه رحم تست شوید.

چه چیزهایی هورمون مردانه در زنان را کم می‌کند

غذا می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های سلامتی افرد تاثیر بگذارد. غذا به سلول‌ها انرژی می‌دهد و ممکن است بر برخی از اجزای دیگر بدن، از جمله هورومون‌ها تاثیر بگذارد. به این‌صورت غذا می‌تواند سطح هورمون‌های مردانه در زنان را کاهش دهند. تعدادی از محصولات غذایی تاثیر‌گذار بر هورمون‌ها در ادامه ذکر شده است.

1. محصولات سویا

غذاهای سویا مانند توفو، ایزوله‌های پروتئین سویا حاوی فیتواستروژن هستند. این ترکیبات از نظر فیزیکی شبیه به استروژن در بدن هستند و عملکرد مشابهی دارند. مطالعه در مجله علم پزشکی آلمان  اشاره می‌کند که بسیاری از مطالعات ارتباطی بین مصرف محصولات سویا و تغییر سطح تستوسترون یا استروژن  تایید نشده‌اند. با این حال، مطالعه دیگری نشان داد که غلظت استروژن پس از قطع مصرف سویا توسط مردی به حالت عادی بازگشت.

 2. محصولات لبنی

بسیاری از افرادی که به دنبال افزایش سطح تستوسترون خود هستند ممکن است از مصرف محصولات لبنی اجتناب کنند. این ممکن است به این دلیل باشد که شیر گاو حاوی هورمون‌های مصنوعی یا طبیعی است که احتمالا بر سطح تستوسترون فرد تاثیر بگذارد. علاوه بر این، احتمال اینکه خوراک دام حاوی سویا باشد وجود دارد و این سطح استروژن را در شیر گاو افزایش خواهد داد. اگر‌‌چه دانشمندان تحقیقات زیادی در مورد سویا انجام داده‌اند؛ اما هنوز تاثیرات آن را به‌طور کامل درک نکرده‌اند.

3. الکل

هر کسی که در مورد سطح تستوسترون خود نگران باشد، احتمالا نوشیدن الکل را ترک یا محدود خواهد کرد. این ممکن است به‌ویژه برای مردان صادق باشد. در حالی که برخی از مطالعات نشان می‌دهند که مقدار کمی الکل باعث افزایش سطح تستوسترون در مردان می‌شود؛ اما معمولا اینطور نیست. طبق مطالعات، اگر مردان سوء مصرف مواد مخدر یا برای مدت زمان طولانی، اعتیاد به الکل داشته باشند، به کاهش تستوسترون در مردان منجر خواهد شد. همچنین خاطرنشان می‌کند که مصرف الکل باعث افزایش سطح هورمون‌های مردانه در زنان  می‌شود. پس اگر زنان بخواهند سطح تستوسترون بدن خود را کم کنند باید مصرف الکل را قطع کنند.

4. نان، شیرینی و دسر

مطالعاتی رژیم غذایی سرشار از نان، شیرینی و سایر دسرها را با سطح پایین تستوسترون در مردان تایوانی مرتبط دانست. عوامل دیگر شامل مصرف زیاد لبنیات، مصرف دسر‌های آماده، نخوردن کافی سبزیجات سبز تیره بود. بر اساس همین مطالعه این مردان همچنین کاهش توده عضلانی و افزایش چربی بدن داشتند.

5. چربی‌های خاص

نوع چربی که فرد می‌خورد نیز ممکن است بر سطح تستوسترون و عملکرد او تاثیر بگذارد.

تحقیقات نشان داده است، خوردن چربی‌های ترانس ( یک نام عمومی برای چربی‌های غیر‌اشباعی) ممکن است سطح تستوسترون را در بدن کاهش دهد. آن‌ها همچنین دریافتند که اسید‌های چرب امگا6 ، تاثیر بسیاری بر کاهش اندازه و عملکرد بیضه دارد. با این حال، خوردن مقدار زیادی اسید‌های چرب امگا 3 اشباع نشده ممکن است اندازه بیضه را افزایش دهد و عملکرد را بهبود بخشد.

قرص تنظیم هورمون مردانه   

گزینه‌های درمان بالا بودن هورمون‌های مردانه در زنان به علت آن بستگی دارد؛ اما به‌طور کلی شامل دارو یا تغییر سبک زندگی است. دارو‌های مورد استفاده برای درمان تستوسترون بالا عبارتند از:

• گلوکوکورتیکواستروئیدها (اصطلاح عامیانه کورتون)
• متفورمین
• دارو‌های ضد بارداری خوراکی
• اسپیرونولاکتون
• داروهای ضد بارداری خوراکی به‌عنوان درمان موثری برای مسدود کردن تستوسترون نشان داده شده است؛ اما اگر برنامه‌های فوری برای باردار شدن داشته باشید، این روش درمانی تداخل خواهد داشت.

بر اساس تحقیقات آکادمی پزشکان خانواده آمریکا، کنترل بارداری با دوز پایین که از سطوح پایین نورژستیمیت، ژستودن و دزوژسترل استفاده می‌کند بهترین انتخاب هستند. همه این داروها فقط با نسخه در دسترس هستند. برای دریافت آن، باید با پزشک یا متخصص زنان خود ملاقات کنید. ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی نیز می‌تواند بر سطح تستوسترون تأثیر بگذارد. شروع یک ورزش یا برنامه کاهش وزن می‌تواند کمک کننده باشد؛ زیرا کاهش وزن می‌تواند علائم را بهبود بخشد. برخی از زنان تنها برای درمان علائم خود از جمله تراشیدن یا سفید کردن موها و استفاده از پاک کننده‌های صورت برای آکنه یا پوست چرب انتخاب می‌کنند.

داروی گیاهی برای از بین بردن هورمون مردانه

برخی گیاهان وجود دارد که می‌توان با گنجاندن آن در رژیم غذایی، به‌طور طبیعی سطح هورمون مردانه در زنان را کاهش دهد. برخی از گیاهانی که باید در رژیم غذایی خود بگنجانید عبارتند از:

1. نعناع

مطالعات نشان می‌دهد که نعناع ممکن است سطح تستوسترون را کاهش دهد. دمنوش نعناع ممکن است آرام‌بخش باشد؛ اما منتول (جوهر نعناع) موجود در نعناع ممکن است سطح تستوسترون را کاهش دهد. اغلب تحقیقات در مورد این موضوع  بر روی زنان  متمرکز شده است. لازم است مطالعات آینده، اثرات نعناع را در هر دو جنس بررسی کنند تا تصویر کلی بهتری به دست آورند.

2. ریشه شیرین‌بیان

طبق منابع مورد اعتماد، ریشه شیرین‌بیان می‌تواند تستوسترون را در زنان سالم در طول دوره‌های قاعدگی کاهش دهد. مطالعه آتی به بررسی اثرات شیرین بیان بر هر دو جنس ( زنان و مردان) می‌پردازد تا درک بهتری از نحوه عملکرد این گیاه  داشته باشد.

3. رازیانه

رازیانه دارای اثرات استروژنی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی است و به طور سنتی برای درمان زنان نابارور استفاده می شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شایع‌ترین اختلال غدد درون ریز در زنان است که 5 تا 10 درصد از آن‌ها را در سنین باروری تحت تاثیر قرار می دهد. داده‌ها حاکی از آن است که عصاره رازیانه برای کاهش هورمون مردانه موثر است.

• درخت عفیف (عفت)
• کوهوش سیاه
• دانه کتان
• چای سبز
• ریشه شیرین بیان
• نعناع
• آجیل
• ریشی
• نخل دید
• سویا
• روغن سبزیجات
• گل صد تومانی سفید

توجه: قبل از افزودن هر‌گونه داروی گیاهی به رژیم غذایی خود، در مورد شرایط پزشکی خود با پزشک مشورت کنید؛ چون ممکن است، داروی شیمیایی که مصرف می‌کنید با  گیاهان دارویی تداخل داشته باشد.

سوال متداول:

درمان قطعی هورمون مردانه در زنان چیست؟ درمان توصیه شده برای تستوسترون بالا به علت اصلی آن بستگی دارد. به‌طور معمول، پزشک هم تغییر شیوه زندگی و هم دارو را توصیه می‌کند. برخی از درمان‌ها نیز ممکن است برای کنترل مو‌های ناخواسته استفاده شوند.

آیا طب سوزنی برای درمان بالا رفتن سطح تستوسترون در بدن مفید است؟ برخی مطالعات نشان داده است که طب سوزنی در تنظیم کردن  هورمون‌های بدن می‌تواند موثر باشد. با روش طب سوزنی می‌توان چرخه قاعدگی فرد را تنظیم کرد و سطح هورمون تستوسترون را نیز در بدن فرد کاهش داد. روش طب سوزنی با تحریک نقاط حساسی از بدن فرد باعث تنظیم کار هیپوتالاموس و هیپوفیز و یا سایر غدد جنسی شده و بین آن‌ها می تواند تعادل برقرار کند.

با هم بخوانیم: عرق سرد چیست؟ علت و درمان عرق سرد چیست؟

مصرف دارو برای کاهش هورمون مردانه در زنان      

درمان های پزشکی بسته  به میزان هورمون تستوسترون و منشا تولید آنها تجویز یا پیشنهاد می شوند. این داروهای درمانی می توانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا ترکیبی از آنتی آندروژن  باشند. این بیماری در صورت حاد بودن مشکل با جراحی یا سایر درمان های هورمونی بر طرف خواهند شد. در حالت کلی بالا رفتن هورمون مردانه در زنان معمولاً با موارد زیر قابل درمان است:

• داروی متفورمین (Metformin)، برای درمان دیابت نوع2
• افلورنیتین (Eflornithine)، جهت کاهش رشد موهای صورت
• گلوکوکورتیکواستروئیدها، هورمون های استروئیدی و کاهش دهنده التهاب
• پروژستین (Progestin)، برای درمان ناباروری و تنظیم کننده هورمونها جهت داشتن دوره قاعدگی منظم
• داروی اسپیرونولاکتون (Spironolactone)، که ادرارآور  بوده و جهت کم کردن رشد موهای زائد بکار می رود.
• بهترین داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری برای تستوسترون بالا و هیرسوتیسم، مواردی است که دوزهای کمی نورژستیمیت (norgestimate)، دزوژسترل (desogestrel) و ژستودن (gestodene) را دارند.

بیشتر بخوانیم: ارگاسم در زن ها چگونه رخ میده و چه علائمی داره؟

در پایان:

اگر هورمون مردانه در زنان بالا باشد می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت و میل جنسی زنان داشته باشد. در این مقاله از تاثیر داروی‌های گیاهی و شیمیایی اطلاعاتی در اختیار شما قرار گرفت. البته فرد می‌تواند سطح تستوسترون را به طور طبیعی با ورزش منظم و حفظ وزن سالم افزایش دهد. اگر علائم سطح تستوسترون بالا را تجربه می کنید، با پزشک خود مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند علت را پیدا کنند و یک برنامه درمانی خاص برای شما ارائه دهند.